خب! چي، پسوند که در آخر بعضي کلمات فارسي و ترکي در مي آيند و معني دارنده و کننده و سازنده را مي رساند مثل تماشاچي، چاي چي، چراغ چي، درشکه چي، سور چي، قاپو چي، باشماق چي و... (فرهنگ عميد)
چي؟ به معني دارنده. توجه مي کني يا دنبال ربط دادن درشکه چي با چيز چي يي؟ چي؟ به معني دارند، کننده و سازنده! چي؟ دارنده، سازنده.
حالا ي، حرف سي و دوم ...اين حرف در آخر کلمات نيز مي آيد و بر چند قسم است:
ياي مصدر مثل : تهراني، زنجاني، چيز ي، چي ي!
ياي نکره: که بر يک شخص يا يک چيز غير دلالت مي کند مثل: مردي، زني، "بگم بگم"ي، "دروغ"ي، روزنامه اي، تعطيلي، چند تاي... قوه قضائيه اي، تداخل جايگاه قضايي و اجرايي، امير مومناني، هم قاضي هم مجري، رهبري، شئني، شئوني، و باز قوه قضائيه اي که مجهولي...
ياي ضمير مثل : رفتي، ديدي، بردي، خوردي، سندي، نيستي، چهار سال بودي خب مي دادي.
ياي اضافه که بين دو کلمه و در آخر کلماتي که به الف و واو ختم مي شوند در مي آيد مثل: بوي گل، نواي بلبل، بوي صداقت، روح رجايي، لانه جاسوسي، سيد احمد با امام زاويه داري، تحريم تسخير سفارتي ...
ياي استمراري مثل: رفتني، گفتني، ندادي، چهار سال بودي، مي دادي(همان)
مصدر: بازگشتن گاه، جاي باز گشتن، محل صدور، و کلمه اي که اصل اشتقاق باشد و کلمات ديگر از آن مشتق بشود—مقدم داشته شده، کسي که بر رياست و بزرگي برقرار گرديده، کسي که در صدر باشد، صدر نشين. آره "چي" و "ي" همش يه "چه" نه! "چ" فرق داره.
"چ"، "چهار"، "چهل"، "چي"، "ي"، "چه به چه"
خب حکمت "چي" با "ي" مشخص شد.(صلوات!) سازنده، ناظر، مستقل، از بيرون.
اصلا با چه! نه "چ". مثل "چهار چنگولي"!. شايد هم حکمت "ي" با "چي"، يا "چي"؛ با؛ "ي" يا "ي"؛ با؛ "چي"!
"چي" بودن اصلا با "ي" بودن شروع شد! البته با "چ" هم ميشه به "چي" رسيد. که فرمود:"طرق الي الله بعدد انفس..."(آداب نماز، خوده خميني نه خميني چي يا شايد خمينيي! اصلا مي بيني خمينيي جور در نمي ياد.)مي بيني بايد افزود. بالاخره يا "چ" هستي يا "ي" يا حالا هر چيز ديگه، مثلا:... اما ترکيب و افزايشه که اين ها رو "چي" يا شايد "يچ" مي کنه. اين هم خيلي مهمه ترکيب رو اگه درست انجام ندي اصلا معني نميده! صد رحمت به "ي" يا "چ" تنها که بازم ميشه يه چيز هايي بهشون گفت. "ي" تنهاست "چ" هم تنها اما تو "چي"، "ي چ" رو داره و "چ ي" رو و فرمود:"ما همه چي+"ز"(...) رو زوج آفريديم."
راستي "چه به چه"؟ مي بيني! بين چ و ي چه رابطه اي هست؟ حتي تو نگارش